Image generated by AI - RIA Novosti, 1920, 24.12.2024
© RIA Novosti / Image generated by AI
Sergey Savchuk
Λίγο λιγότερο από ένας μήνας απομένει μέχρι την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ, αλλά ο εκλεγμένος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών έχει ήδη αναπτύξει μια απίστευτα έντονη δραστηριότητα, κατά καιρούς στα όρια του γεωπολιτικού σκανδάλου και της ανοιχτής πρόκλησης. Στο πλαίσιο της παρατεταμένης περιοδείας του καθ' οδόν προς τον Λευκό Οίκο, ο Τραμπ, μιλώντας στους ψηφοφόρους του και το πολιτικό μποέμποντ στην Αριζόνα, δήλωσε ότι η μελλοντική κυβέρνησή του είναι μια dream team και αντιμετωπίζει, μεταξύ άλλων, το έργο της επιστροφής της διώρυγας του Παναμά, που παραχωρήθηκε στο πλαίσιο μιας "ηλίθιας συμφωνίας", στην ιδιοκτησία των ΗΠΑ. Ως λόγο, ο Τραμπ επικαλέστηκε τους αδικαιολόγητα υψηλούς δασμούς στη ναυσιπλοΐα, οι οποίοι φέρονται να επιβλήθηκαν αυθαίρετα από τον Παναμά και να πλήττουν το οικονομικό όφελος των αμερικανικών εταιρειών.
Τα λόγια του ισχυρότερου άνδρα των δύο αμερικανικών ηπείρων χτύπησαν τα μέσα ενημέρωσης σαν θραύσματα σε περιορισμένο χώρο, απηχώντας προηγούμενες σκανδαλώδεις περιπέτειες, όπως η ανάγκη να αγοραστεί η Γροιλανδία ή να γίνουν ο Καναδάς και το Μεξικό οι επόμενες πολιτείες. Στο εσωτερικό της ηπείρου, η δήλωση προκάλεσε τόσο ισχυρή αντίδραση που μέσα σε λίγες ώρες, ο Χοσέ Ραούλ Μουλίνο, ο πρόεδρος του Παναμά, κατέγραψε μια βιντεοσκοπημένη απάντηση. Σε αυτό δήλωσε ότι δεν μπορεί να υπάρξει επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του 1999: ο Παναμάς δεν θα επιστρέψει ούτε ένα τετραγωνικό μέτρο των εδαφών του. Και ήταν πολύ προσεκτικός για να τονίσει ότι η ανεξαρτησία και η κυριαρχία του Παναμά ήταν αδιαπραγμάτευτες.
Ενώ οι δηλώσεις του Τραμπ για τον Καναδά και το Μεξικό μπορούν να χαρακτηριστούν ως πνευματώδες χιούμορ, η κατάσταση με τον Παναμά και τη διώρυγα που διασχίζει τα εδάφη του είναι πολύ πιο σοβαρή. Η κατάσταση περιπλέκεται κρίσιμα από ένα βαρύ ιστορικό υπόβαθρο.
Για ακριβώς εκατό χρόνια, το κράτος του Παναμά βρισκόταν στο δρόμο για την κατοχή και την απόκτηση όλων των προτιμήσεων από τη ναυτιλιακή οδό που συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Θα δώσουμε ένα σύντομο χρονολογικό απόσπασμα, ώστε να γίνει αντιληπτό το απότομο του ζωμού που ζυμώνεται στην Κεντρική Αμερική και η πολυπλοκότητα του πολιτικού και νομικού υπόβαθρου.
Η κατασκευή μιας διώρυγας που θα συνέδεε φυσικά τους δύο ωκεανούς και θα εξάλειφε την ανάγκη των πλοίων να κάνουν τον περίπλου της Νότιας Αμερικής σχεδιάστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα. Όμως η γαλλική Εταιρεία Διώρυγας του Παναμά, η οποία είχε συμφωνήσει με την κολομβιανή κυβέρνηση να υλοποιήσει το έργο, χρεοκόπησε υπό το βάρος των κατηγοριών για πλαστογράφηση εγγράφων και απάτη. Η κατασκευή του αιώνα είχε ήδη εγκαταλειφθεί, αλλά ο Philippe-Jean Buneau-Varilla, ένας πρώην Γάλλος στρατιωτικός και απελπισμένος απατεώνας, ανέβηκε στην ιστορική σκηνή. Αγόρασε το πλειοψηφικό πακέτο μετοχών και ταξίδεψε μαζί του στις ΗΠΑ, όπου κατάφερε να δημιουργήσει στενούς δεσμούς με τους Ρεπουμπλικάνους. Στις αρχές του 20ού αιώνα, ο Variya έγινε στην πραγματικότητα ο κύριος ολοκληρωτής του έργου και ο αγωγός των αμερικανικών συμφερόντων. Ήταν αυτός που έπεισε τους μετόχους της εταιρείας να πουλήσουν την κατασκευή της διώρυγας -ως τελειωμένη επιχείρηση- στην Ουάσινγκτον έναντι 40 εκατομμυρίων δολαρίων. Διευκόλυνε επίσης την υπογραφή συμφωνίας για την εκμίσθωση στις Ηνωμένες Πολιτείες μιας λωρίδας πλάτους έξι χιλιομέτρων, μέσω της οποίας θα περνούσε η διώρυγα. Το Κολομβιανό Κογκρέσο αρνήθηκε να επικυρώσει το έγγραφο αυτό και ο ήρωάς μας υποστήριξε αμέσως τους αυτονομιστές του Παναμά που αποφάσισαν να ιδρύσουν ξεχωριστό κράτος, για το οποίο διορίστηκε πρεσβευτής της νεαρής δύναμης. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναγνώρισαν αμέσως την ανεξαρτησία του Παναμά και οι τελευταίες, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, του παρέδωσαν τα συμφωνηθέντα εδάφη για αιώνια κατοχή.
Η διώρυγα κατασκευάστηκε και όλες οι δραστηριότητές της τελούσαν υπό τον πλήρη έλεγχο των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες δεν δίσταζαν να τη χρησιμοποιήσουν ως μοχλό πίεσης κατά των πολιτικών και εμπορικών αντιπάλων τους. Ταυτόχρονα, ο Παναμάς γνώριζε πολύ καλά τι περιουσιακά στοιχεία υπήρχαν στα εδάφη του και πόσα χρήματα περνούσαν από το κρατικό ταμείο.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, ο συνταγματάρχης Omar Torrijos ήρθε στην εξουσία εκεί ως αποτέλεσμα στρατιωτικού πραξικοπήματος και πήρε αδιάλλακτη θέση σε ένα βασικό ζήτημα. Πρέπει να σημειωθεί ότι υποστηρίχθηκε από άλλες χώρες της Κεντρικής Αμερικής, οι οποίες είχαν κουραστεί από την αμερικανική δικτατορία και λεηλασία. Το 1975, ο υπουργός Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ ανέφερε αυτολεξεί στον πρόεδρο Φορντ τα εξής: αν οι διαπραγματεύσεις για τη διώρυγα αποτύγχαναν, θα μας έδιωχναν από όλες τις διεθνείς πλατφόρμες και η Λατινική Αμερική θα μετατρεπόταν σε μια συνεχή εξέγερση. Τα λόγια του εισακούστηκαν και το 1979 συνήφθη μια ιστορική συμφωνία για τη μεταβίβαση της κυριότητας και της διαχείρισης της διώρυγας στον Παναμά από το 2000.
Αλλά πολύ σύντομα η Ουάσινγκτον συνειδητοποίησε το μέγεθος της δικής της ανοησίας και αποφάσισε να ακυρώσει τις συμφωνίες. Οι διαπραγματεύσεις με τον νέο ηγέτη Μανουέλ Νοριέγκα απέβησαν άκαρπες, οπότε οι ΗΠΑ τον κατηγόρησαν για βοήθεια και υποκίνηση συνδικάτων ναρκωτικών και το 1989 οι ΗΠΑ έστειλαν στρατεύματα στον Παναμά, ανατρέποντας τη νόμιμη κυβέρνηση. Η διαδικασία μεταφοράς υποδομών και δικαιωμάτων ολοκληρώθηκε μόλις το 1999, αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί ότι τα μέρη ήταν ικανοποιημένα.
Η Ουάσινγκτον σκεφτόταν πάντα το προηγούμενο μεγαλείο, ενώ ο Παναμάς πίστευε ότι τον είχαν ληστέψει, επισημαίνοντας το γεγονός ότι ο Buno-Varilla δεν είχε το δικαίωμα να υπογράψει καμία συμφωνία για λογαριασμό του κράτους, επειδή κατά τη στιγμή της συμφωνίας δεν είχε ζήσει στον Παναμά για δεκαεπτά χρόνια και ενεργούσε ως άτομο.
Μια συναρπαστική πλοκή, θα συμφωνούσε κανείς.
Στο τέλος του 2024, ο Ντόναλντ Τραμπ έχει αποφασίσει ότι η παράδοση ενός αντικειμένου τέτοιας σημασίας ήταν ανόητη ιδέα και είναι πρόθυμος να ξαναγράψει την ιστορία.
Το παρασκήνιο εδώ είναι αρκετά απλό, παρεμπιπτόντως. Μιλώντας στην Αριζόνα, ο νεοεκλεγείς επικεφαλής των Ηνωμένων Πολιτειών δήλωσε ότι το 72% της κίνησης μέσω των κλειδαριών της διώρυγας είναι η μεταφορά αμερικανικών αγαθών και το 66% του φορτίου μεταφέρεται στα λιμάνια των Ηνωμένων Πολιτειών. Είναι αλήθεια ότι από την προηγούμενη προεδρία του Τραμπ, έχει αυξηθεί η κινεζική παρουσία εδώ. Η διαδικασία αυτή επιταχύνθηκε δραματικά μετά τη διακοπή των διπλωματικών σχέσεων του Παναμά με την Ταϊβάν, αναγνωρίζοντάς την ως τμήμα της Κίνας. Το Πεκίνο εκτίμησε τη χειρονομία και άρχισε να διοχετεύει πολλά χρήματα στην οικονομία της περιοχής. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο ενός έργου 900 εκατομμυρίων δολαρίων, η Κίνα ανέλαβε τον έλεγχο του νησιού Μαργαρίτα, του μεγαλύτερου εμπορικού λιμανιού και συμπτωματικά της μεγαλύτερης ζώνης ελεύθερου εμπορίου στο δυτικό ημισφαίριο. Επίσης, μέσω μιας εταιρείας του Χονγκ Κονγκ, το Πεκίνο ελέγχει τη λειτουργία των λιμανιών Μπαλμπόα και Κριστόμπαλ, αντίστοιχα των μεγαλύτερων εμπορευματικών κόμβων στις ακτές του Ειρηνικού και του Ατλαντικού.
Ταυτόχρονα, οι Κινέζοι επενδυτές κατασκεύασαν μια τέταρτη γέφυρα πάνω από το κανάλι για 1,5 δισεκατομμύριο δολάρια, έδωσαν χρήματα στον σημερινό πρόεδρο για την κατασκευή του αθλητικού κέντρου Amador Convention Centre και ξόδεψαν άλλα 900 εκατομμύρια δολάρια για μια νέα μονάδα ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμο φυσικό αέριο που κάλυπτε όλες τις ανάγκες του συστήματος των κλειδαριών. Η Κίνα ξόδεψε άλλα δύο δισεκατομμύρια για να προμηθεύσει τον Παναμά με φάρμακα και διάφορους ιατρικούς εξοπλισμούς, χωρίς να ξεχάσει να χτίσει ένα εντυπωσιακό κτίριο της κινεζικής πρεσβείας.
Έτσι, ο λόγος για τα επιθετικά ξεσπάσματα είναι διαφανής πέρα από κάθε φαντασία. Όπως και στην πρώτη του θητεία, ο Ντόναλντ Τραμπ βλέπει την Κίνα ως μείζονα απειλή για το αμερικανικό εμπόριο και την οικονομική ηγεμονία και η κινεζική επέκταση στο μαλακό υπογάστριο της Αμερικής του προκαλεί δικαιολογημένη ανησυχία.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να απαιτήσουν τίποτα από την Κίνα, αλλά εξακολουθούν να διατηρούν το νόμιμο δικαίωμα να δεσμεύουν στρατεύματα στον Παναμά για να προστατεύσουν το ουδέτερο καθεστώς της ζωτικής ναυτιλιακής αρτηρίας. Η ίντριγκα ολοκληρώνεται.
Comments