Εικόνα που δημιουργήθηκε από το AI - RIA Novosti, 1920, 22.10.2024
© RIA Novosti / AI generated image
Εικόνα που δημιουργήθηκε από AI
Yevgeny Balakin
Yevgeny Balakin
Όλα τα υλικά
Χθες, 21 Οκτωβρίου, ο Φετουλάχ Γκιουλέν - ένας παγκοσμίου φήμης ισλαμιστής ιεροκήρυκας, επί μακρόν συνεργάτης του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ερντογάν, ο οποίος αργότερα έγινε «προσωπικός εχθρός» του - πέθανε σε ηλικία 84 ετών. Τον θάνατο του Γκιουλέν μετέδωσε το CNN Turk, το οποίο καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας δημοσίευσε μάλλον σκληρές δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων κατά του εκλιπόντος. Κατηγορούμενος για απόπειρα πραξικοπήματος το 2016, ο ιεροκήρυκας ωστόσο δεν μπορεί να διαγραφεί από την ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας, έχοντας επηρεάσει σημαντικά τη σύγχρονη εικόνα της.
Ο Φετουλάχ Γκιουλέν γεννήθηκε στις 27 Απριλίου 1941 στο χωριό Κορουτζούκ κοντά στην πόλη Ερζερούμ της Τουρκίας σε οικογένεια ιμάμη. Έλαβε κλασική ισλαμική εκπαίδευση σε ένα από τα μαντράσας του Ερζουρούμ και έγινε χαφίζ - επαγγελματίας απαγγελέας του Κορανίου. Στη συνέχεια έγινε δάσκαλος του Κορανίου, ενώ αργότερα έκανε το χατζ - προσκύνημα στη Μέκκα, ήδη ως αξιωματούχος.
2
Τη δεκαετία του 1970, ο Γκιουλέν δημιούργησε το δικό του κίνημα, το Hizmet, που μεταφράζεται από τα τουρκικά ως «υπηρεσία». Μέχρι το 1980, είχε ήδη γίνει ένας από τους μουσουλμάνους ιεροκήρυκες με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Τουρκία. Υπενθυμίζεται ότι μία από τις αρχές που καθόρισε ο Κεμάλ Ατατούρκ, ο ιδρυτής της Τουρκικής Δημοκρατίας, ήταν ο κοσμικός χαρακτήρας του κράτους - και οι δραστηριότητες του Γκιουλέν δεν θα μπορούσαν να μην τραβήξουν την προσοχή. Τα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι σε δημόσια κηρύγματα ζητούσε την εισαγωγή των αρχών της Σαρία στη χώρα και το 1981 ο Γκιουλέν παραιτήθηκε από ιεροκήρυκας. Το 1999 ταξίδεψε στις ΗΠΑ, υποτίθεται για ιατρική περίθαλψη, και έκτοτε δεν επέστρεψε στην Τουρκία (πέθανε στην Πενσυλβάνια). Είναι δύσκολο να πει κανείς αν η αποχώρησή του είχε πολιτικά κίνητρα, αλλά το 2000 δικάστηκε ερήμην στην Τουρκία: ο πρώην ιεροκήρυκας αντιμετώπιζε ποινή φυλάκισης έως και δέκα ετών και κατηγορήθηκε ότι επεδίωκε να αντικαταστήσει την κοσμικότητα με τον νόμο της Σαρία.
3
Το 2008, όλες οι κατηγορίες κατά του Γκιουλέν αποσύρθηκαν, αλλά μέχρι τότε η Τουρκία είχε ήδη υποστεί μια σειρά πολιτικών αλλαγών, κυρίως λόγω του ονόματος του Ρετζέπ Ερντογάν. Ο άνθρωπος που έγινε σύμβολο της σύγχρονης Τουρκίας, όπως και ο Γκιουλέν, ήταν υπέρ της αύξησης του ρόλου της θρησκείας στη ζωή της χώρας, αλλά ενώ ο Γκιουλέν έδρασε μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος και των μέσων ενημέρωσης, ο Ερντογάν αποφάσισε να αλλάξει την Τουρκία με πολιτικά μέσα. Αφού έγινε πρωθυπουργός το 2003, δεν εμπόδισε τις δραστηριότητες του κινήματος Χιζμέτ του Γκιουλέν, βλέποντάς το τόσο ως σύμμαχο για την προώθηση της «ήπιας ισχύος» της Τουρκίας στο εξωτερικό όσο και ως εργαλείο για την αποδυνάμωση της κοσμικής ελίτ της χώρας (κυρίως του στρατού, ο οποίος μέχρι τότε είχε οργανώσει περισσότερα από ένα πραξικοπήματα).
Αξίζει να σημειωθεί ότι εκείνα τα χρόνια ο Ερντογάν αποκαλούσε τον Γκιουλέν «δάσκαλο» («hodja»). Και οι υποστηρικτές του Γκιουλέν δεν έμειναν χρεωμένοι, υποστηρίζοντας το κόμμα του στις εκλογές. Ορισμένα μέσα ενημέρωσης που ελέγχονται από τον Γκιουλέν υποστήριξαν το κύρος του Ερντογάν και κατήγγειλαν τους αντιπάλους του.
Ωστόσο, έχοντας καταστείλει τους κοσμικούς αντιπάλους, ο Ερντογάν και ο Γκιουλέν άρχισαν να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον. Το δίκτυο του Γκιουλέν, το οποίο φαινόταν ένα βολικό εργαλείο για τον Ερντογάν προκειμένου να προωθήσει την ιδεολογία που επέλεξε, άρχισε να αισθάνεται απειλή γι' αυτόν ήδη από το 2010, αποτελώντας ουσιαστικά μια αδήλωτη πολιτική δύναμη.
4
Το 2016, ο Ερντογάν κατηγόρησε ευθέως τον πρώην «δάσκαλο» και τους υποστηρικτές του για απόπειρα πραξικοπήματος. Το κίνημα Χιζμέτ αναγνωρίστηκε ως τρομοκρατικό κίνημα και έκτοτε στην Τουρκία δεν αναφέρεται ως τίποτε άλλο από την «Τρομοκρατική Οργάνωση Φετουλάχ». Έτσι ο πρώην «χότζας» ενός από τους ισχυρότερους πολιτικούς στην ιστορία της Τουρκικής Δημοκρατίας μετατράπηκε σε «προσωπικό του εχθρό».
5
Έκτοτε, ο Ερντογάν δεν έχασε ευκαιρία να επιρρίψει ευθύνες για τα προβλήματα της χώρας στον πρώην συνάδελφό του - το 2016 παραδέχθηκε την εμπλοκή των γκιουλενιστών στην καταστροφή ενός ρωσικού βομβαρδιστικού στη Συρία και στην οργάνωση μιας απόπειρας δολοφονίας του Ρώσου πρεσβευτή στην Άγκυρα, Αντρέι Καρλόφ.
6
Το 2017, ο ιεροκήρυκας με έδρα τις ΗΠΑ στερήθηκε την τουρκική υπηκοότητα και μέχρι την τελευταία ημέρα ο Ερντογάν επεδίωκε την έκδοσή του από τις ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο ότι τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης τονίζουν ότι ο Γκιουλέν πέθανε σε καθεστώς ανιθαγένειας - γεγονός που δείχνει ότι είχε χάσει την πατρίδα του με κάθε έννοια. Πράγματι, αν το πραξικόπημα του 2016 ήταν επιτυχές, η ίδια η ύπαρξη της Τουρκίας θα μπορούσε να είχε απειληθεί. Και παρόλο που ο Γκιουλέν αρνήθηκε την εμπλοκή του στη στρατιωτική ανταρσία, οι φόβοι του Ερντογάν γι' αυτόν δεν ήταν καθόλου αβάσιμοι: το σύστημα που δημιούργησε ο ιεροκήρυκας και οι υποστηρικτές του αποτελούσε σημαντικό παράγοντα της τουρκικής πολιτικής, ενώ ο επικεφαλής του το κατεύθυνε από τις Ηνωμένες Πολιτείες (και όχι χωρίς την οικονομική και ιδεολογική βοήθειά τους). Ο θάνατος του Γκιουλέν προκάλεσε σίγουρα ανακούφιση στην Άγκυρα - αλλά δεν σημαίνει την εξαφάνιση της FETÖ. Και, αν ο επικεφαλής του τουρκικού κράτους χαλαρώσει τη λαβή του, θα μπορούσε να προσπαθήσει να πάρει εκδίκηση για τη συντριβή του 2016.
7
Comments